Dambord Sensaties, Sculpturen en Vierkanten: de Op Art Odyssey van Bridget Riley

By Andrew Bay, UK


De doeken van Bridget Riley, een mix van ongerepte lijnen, gepolijste kleuren en elegante geometrische sequenties, hielpen de stijlvolle visuele effecten van Op Art in de jaren zestig op gang te brengen. De ingewikkelde en meeslepende helderheid van haar schilderijen snijdt door de gescheurde oppervlakken en zwevende visuele toestanden die in haar werk worden weergegeven. Haar composities lijken gevuld te zijn met met uiterste precisie gecreëerde optische gebeurtenissen, zodat de kijker van het ene op het andere moment tegelijkertijd comfort en wrijving kan ervaren.

Riley werd in 1931 in Londen geboren als dochter van een legerofficier die succesvol werd in de grafische industrie, en een moeder, die de dochter was van een elektrotechnisch ingenieur. Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde ze met haar moeder en jongere zus Sally in Cornwall, terwijl haar vader dienst nam in het Britse leger.

Ze voltooide haar opleiding in Londen aan het Goldsmiths College en het Royal College of Art in 1955. In de loop van de volgende paar jaar begon Riley de kleurblokken en bloemen te verkennen die voortkwamen uit de pointillistische technieken van George Seurat in de 19e eeuw. Ze begon ook te experimenteren met impressionistische strepenschilderijen en collages, in een poging om de opkomst van beweging en trillingen in haar landschappen na te bootsen. Tijdens deze voorbereidende stappen op weg naar haar doorbraak in de kunstwereld, ondersteunde Riley zichzelf door te werken als tekenleraar en daarna bij een aantal reclamebureaus in Londen.

Haar stijl rijpte geleidelijk door haar uitbundige onderzoek naar de energetische mogelijkheden en eigenaardigheden, naar de patronen die kunnen worden voortgebracht door visuele ervaringen. "Fall," geschilderd in 1963, was een vroeg antecedent van wat later Op Art zou worden genoemd, naast het werk van Victor Vasarely, Yaacov Agam en Richard Anuszkiewicz. Het schilderij wordt gekenmerkt door zijn verontrustende, zintuiglijke impact op de waarneming van de kijker: vrolijke zwarte en witte tinten worden afgewisseld met diagonale hellingen, oprijzend tegen gradiëntstrepen, als een goedkeurende knipoog naar Seurats magere, steile doeken. "Dominance Portfolio", voltooid in 1977, is een typisch voorbeeld van Riley's proces en methodische aanpak. Het werk begint met een onderwerp dat aan de natuur is ontleend en gaat dan voorzichtig weg van dit uitgangspunt, totdat een tegenovergestelde benadering naar voren komt: formele kenmerken beginnen te wijzen naar de eigenschappen van volume, ritme en ontwerp, die worden getest als de belangrijkste picturale agenten waarmee het hele experiment wordt gerepeteerd. In haar serie "Ra " tekent Riley lijnen om de bewegingspatronen te verkennen die inherent zijn aan cirkels, rechthoeken en vierkanten. Rondingen zijn gebogen en verwrongen, zoals de boog van een lichaam, gedraaid in verschillende posities en houdingen. Naast Seurat was Matisse altijd een belangrijke inspiratiebron voor Riley. Zijn vermogen om duidelijke lijnen te trekken die tegelijkertijd de logica van volume en geometrische abstractie kunnen omcirkelen, hield nooit op haar te fascineren en vormt de basis van Riley's baanbrekende uitstapjes naar Op Art.
 

Het oeuvre dat ze in de loop van zeven decennia heeft geproduceerd, heeft haar publiek altijd serieus geprikkeld. De kijker is continu bezig met de pure visuele bevrediging van Riley's abstracte kunstwerken en hun gevoel van blijvende esthetische vitaliteit. Riley wisselt sinds het begin van de jaren zeventig af tussen zwart-wit en grootschalige werken in kleur, waardoor de conceptuele en visuele perspectieven van haar werk worden vergroot. Ze is trouw gebleven aan het ethos van de vormende jaren waarin ze het vocabulaire van de Op Art-beweging visualiseerde. Ze richt zich nog steeds op het creëren van objectieve afstand, waardoor de kijker het kunstwerk veel beter kan zien. Door de maatregelen en grenzen te doorbreken waarmee we haar schilderijen visueel kunnen ervaren, stelt Riley ons in staat dichter bij haar werk te komen. We zijn daarom vrij om elke diagonaal, elke array, elke curve te onderzoeken. Elke blik en glimp wordt vervangen door een andere, wat een eindeloze beweging op gang brengt: de basis van een duurzaam, naadloos gesprek.