Een Ode aan Kleur, Geometrie en Optiek: De Visuele Harmonie en Vormen van Julio Le Parc

By Andrew Bay, UK


Julio Le Parc werd in 1928 geboren in een bescheiden gezin in Argentinië en groeide op in Buenos Aires. Al heel vroeg toonde hij een bijzonder talent voor tekenen en schilderen, en uiteindelijk schreef hij zich in bij de Buenos Aires School of Fine Arts, waar hij in 1955 afstudeerde. Na een beurs van de Franse Beaux Arts Academy te hebben ontvangen, verhuisde Le Parc in 1958 naar Parijs, waar hij zijn vak ijverig begon te verfijnen.

Hoewel hij met beperkte middelen werkte, maakte hij intensief schetsen, waarbij hij experimenteerde met gouache of acrylverf. Hij bestudeerde toegewijd de werken van de grote constructivistische schilders Alexander Rodchenko en Vladimir Tatlin. Hij begon ook met het verkennen van de mogelijkheden van geometrische creatie, zoals gevonden in de schilderijen van Piet Mondriaan.

De Nederlandse meester had een grote invloed op de jonge Le Parc, die de uitbreiding van vormen en hun potentiële relaties, die bepalend zijn in het werk van Mondriaan, nauwkeurig bestudeerde. Dit bleken de bouwstenen te zijn van Le Parc zijn eigen creatieve onderzoek. Hij begon bekend te worden door het produceren van meeslepende werken die de ruimtelijke context versterken en reconstrueren vanuit het vintage punt van helderheid. Le Parc begon deze opkomende nieuwe benadering vanaf het einde van de jaren 1950 te vertonen, met name in een reeks betoverende installaties die te zien waren in zijn eerste shows in Parijs. Dit markeerde ook zijn eerste uitstapjes naar abstracte, op systemen gebaseerde schilderijen.

Le Parc wordt vaak terecht beschouwd als een pionier van de kinetische kunst, met zijn baanbrekende gebruik van visuele effecten, ingewikkelde ruimtelijke doolhoven en parallelle geometrische vlakken. Een aantal van zijn vroege schilderijen anticipeert ook op de vroege dagen van de Op Art-beweging. In cruciale werken zoals "Relief 13"  (1970) stuurt Le Parc op subtiele wijze polychromatische tinten en schakeringen om negatieve ruimte te creëren in gesynchroniseerde pauzes.

De essentie van het werk van Le Parc was al terug te vinden in deze interactieve werken, zijn natuurlijke nieuwsgierigheid, zijn zoekende geest. Hij was er altijd behoedzaam voor het te nauw verbonden zijn met een bepaalde school, of het nu ging om surrealistische kunst, genetische kunst of geometrische kunst. Hij besloot echter eind 1958 zijn eigen beweging te starten, met een groep gelijkgestemde en opkomende kunstenaars onder de afkorting GRAV (vertaald uit het Frans, Group of Visual Art Research). Onder het mentorschap van de in Hongarije geboren schilder en beeldhouwer Victor Vasarely bundelde Le Parc zijn krachten met onder meer Yvaral (de zoon van Vasarely), Francois Morellet, Francois Molnar en Joel Stein. Samen daagden ze het publiek en critici uit door politieke pamfletten en beleidsverklaringen te drukken om te vechten tegen wat zij zagen als het doel van kunst in hun culturele en sociale omgeving.

De beweging raakte steeds meer betrokken bij radicaal activisme dat in 1968 culmineerde in de opstanden van studenten en arbeiders in Parijs. De kunstenaars droegen satirische tekeningen en schetsen bij om hun steun aan de studenten te tonen.

De late jaren zestig markeerden een belangrijke overgang in het werk van Le Parc, toen hij 3D-hoeken, perspectieven en projecties in zijn schilderijen begon op te nemen. Vanaf 1964 begon hij te experimenteren met de uitstraling van spiegels samengevoegd om lichttinten te verspreiden, om zo het focuspunt van de ervaring van de toeschouwer te verdringen. De galerieruimte werd zo getransformeerd tot een labyrintisch spel van reflecterende schaduwen en licht, die constant in elkaar overvloeiden.

In het hart van het werk van Le Parc zien we de continuïteit van zijn onderzoek naar de contouren en reflecties van licht, gebruikt als primair materiaal en substantie. Vervolgens ontleedt hij hoe het het oog van de toeschouwer beïnvloedt, het voorgestelde contactoppervlak. Vanuit het oogpunt van de ervaringen die aan elke toeschouwer worden gepresenteerd, bevinden zijn installaties en kunstwerken zich in een staat van voortdurende beweging en vloeibaarheid. Le Parc wil onze perceptie van de veelheid aan rollen die zijn ingebed in de dialoog die voortdurend plaatsvindt tussen de kunstenaar, de kijker en de instelling van de galerij transformeren. Hij duwt ons uit de balans van een waargenomen visueel evenwicht, ontdoet het werk van zijn mogelijke interpretaties en dwingt de kijker tot een spel van onstabiele relaties. Dit is de reden waarom de werken van Le Parc een grenzeloze hoeveelheid wijzigingen en variaties opleveren. Via hen stroomt de beweging van licht in en uit het zijn, waardoor een interactieve ervaring van tijd ontstaat, door de actieve samenwerking van de observaties van de kijker.