Het experiment met technologie en de hedendaagse kunst: een meeslepende reis

By Andrew Bay, UK


Terwijl we standvastig onze reis in de 21e eeuw voortzetten, zou je kunnen stellen dat de enige schijnbare constante in de kunstwereld gedurende de afgelopen vier decennia, de ongeziene technologische evolutie is geweest. Deze voortdurende transformatie werd duidelijk veroorzaakt door de opkomst van nieuwe vormen van kunst en technologieën. Een nieuwe hedendaagse kunstscène, aanzienlijk verschillend van de klassieke kunstvormen, die ooit het bastion waren van standvastige waarden en technieken, is uit het digitale tijdperk voortgekomen.

 

Traditionele kunstvormen worden meestal geassocieerd met klassieke artistieke conventies zoals schilderen, beeldhouwen en tekenen, die vaak representatie en realisme benadrukken. Hedendaagse kunst daarentegen wordt gekenmerkt door de acceptatie van nieuwe vormen van media en technologie. Het omarmt interactieve, multimedia-installaties en digitale kunstwerken die de grenzen tussen kunst, wetenschap en technologie doen samensmelten.
 

Sinds de komst van het internet, halverwege de jaren negentig, is technologie een drijvende kracht geweest en heeft het een belangrijke rol gespeeld in de evolutie van de hedendaagse kunst. De opkomst van digitale media, platforms en slimme apparaten heeft aanzienlijk bijgedragen aan de democratisering en de verspreiding van kunst onder een wereldwijd publiek op nieuwe en innovatieve manieren.

Geautomatiseerde camera's en bewerkingssoftware, samen met sociale media, hebben voor kunstenaars nieuwe manieren gecreëerd om hun werk gemakkelijker en goedkoper te maken voor het grote publiek. Toegang tot kunst van vrijwel overal ter wereld is nu alomtegenwoordig geworden, met online platforms zoals Instagram en Facebook die essentiële hulpmiddelen zijn voor kunstenaars om hun werk te delen, in contact te komen met andere kunstenaars en curatoren, en om hun eigen trouwe volgers op te bouwen.

In de 19e eeuw was de invloed van technologie op de ontwikkeling van de fotografie cruciaal. De uitvinding van de camera maakte het voor zowel kunstenaars als gewone mensen mogelijk om realistische beelden van de wereld om hen heen vast te leggen op manieren die voorheen onmogelijk waren. Hoewel het aanvankelijk werd gezien als een puur mechanisch proces, werd fotografie een legitieme creatieve vorm op zich, waarbij kunstenaars als Man Ray en Edward Weston het medium gebruikten om abstracte en surrealistische beelden samen te stellen. Nieuwe artistieke stromingen, zoals het realisme en het impressionisme, probeerden ook de wereld vast te leggen op de meer nauwkeurige en directe manier die de technologie van de fotografie voor iedereen beschikbaar had gemaakt.

In de 20e eeuw werd op een vergelijkbare manier de ontwikkeling van videokunst mogelijk gemaakt dankzij aanzienlijke vooruitgang in de videotechnologie.

Dit medium is ontstaan vanuit de wens om kunst te creëren die verder gaat dan de beperking van statische beelden, kunst waarmee kunstenaars ruimte en tijd kunnen manipuleren op manieren die tot dan toe onmogelijk waren. Kunstenaars als Bill Viola en Nam June Paik gebruikten videokunst om meeslepende installaties te creëren door soundscapes en meerdere schermen naast elkaar te plaatsen. Deze nieuwe technologieën stelden hen in staat om thema's zoals identiteit, politiek activisme en hedendaagse cultuur te onderzoeken, waardoor werken werden gecreëerd die zowel visueel aantrekkelijk als intellectueel aantrekkelijk waren.

Ongetwijfeld heeft digitale technologie de mogelijkheden voor het maken van kunst verder uitgebreid, van door computer gegenereerde afbeeldingen tot experimenten met algoritmen, softwarecode en big data. Kunstenaars hebben nu de mogelijkheid om werken te creëren die niet langer gebonden zijn aan de fysieke beperkingen van traditionele kunstvormen. Voorbeelden van deze nieuwe aanpak zien we in het werk van de Mexicaans-Canadese kunstenaar Rafael Lozano-Hemmer en zijn interactieve techno-theatervoorstellingen; in dezelfde geest manipuleerde de Amerikaanse digitale conceptuele kunstenaar Cory Arcangel's "Super Mario Clouds" (2002) de code van het klassieke videospel "Super Mario Bros." om een nieuw, abstract kunstwerk te creëren.

Met het gebruik van virtual en augmented reality, evenals interactieve kunstwerken die reageren op de bewegingen van de kijker, hebben computergegenereerde producties de manier veranderd waarop we kunst ervaren. De virtual reality-installaties van "The VR Museum of Fine Art" bijvoorbeeld, stellen kijkers in staat beroemde kunstwerken te verkennen in een virtuele 3D-omgeving. Dit zorgt voor een nieuw niveau van betrokkenheid en interactiviteit voor een publiek in een kunstgalerie, zij het een niet-fysieke. Bezoekers van de "Rain Room" van Random International krijgen een unieke ervaring mee, wanneer ze door een gesimuleerde regenbui lopen zonder nat te worden, dankzij een slim systeem van bewegingssensoren en waterpompen die ze volledig droog houden.

Online platforms zoals Etsy, Art Finder en Saatchi Art, die kunstenaars in staat stellen hun werk rechtstreeks aan verzamelaars en kopers te verkopen, hebben een fundamentele verschuiving teweeggebracht in de manier waarop kunst de markt infiltreert. Ook sociale media spelen een steeds belangrijkere rol in de groei van de distributiekanalen in de markten. Ze brengen echter ook de extra uitdaging met zich mee van het navigeren door complexe auteursrecht wetten en de grotere kans dat origineel werk onderhevig is aan plagiaat of wordt gebruikt zonder toestemming van de auteur. De vraag wat een origineel kunstwerk is en wat de waarde van authenticiteit is, zal een onderwerp van veel discussie blijven in de kunstwereld. Als een kunstenaar een digitaal werk maakt dat gemakkelijk kan worden gereproduceerd, verliest het dan zijn waarde als unieke en exclusieve creatie? Er vinden nog steeds debatten over deze vragen plaats en het is waarschijnlijk dat ze een verhit onderwerp van discussie zullen blijven naarmate de technologie zich verder ontwikkelt.


Samengevat: het is duidelijk dat technologie nieuwe mogelijkheden voor artistieke expressie heeft geopend. Naarmate we vorderen, zullen we waarschijnlijk nog meer artiesten zien die digitale tools en technieken gebruiken. Technologie zal de kunstwereld echter ook voor nieuwe uitdagingen stellen, met name wat betreft het definiëren van de waarde en authenticiteit van hedendaagse kunst, en hoe deze kan worden beschermd tegen oneerlijke handelspraktijken en digitale fraude met intellectueel eigendom.