Kinetische Zebra's en Optische Lijnen: De Nachtelijke Lucht van Victor Vasarely's Ruimtetijd

By Andrew Bay, UK


Victor Vasarely werd in 1906 in Hongarije geboren en bracht zijn jeugd door in de stad Pecs, aan de grens met Kroatië. Hoewel hij een toegewijde student was, besloot Vasarely aan het einde van zijn tweede jaar, in 1927, de medische opleiding te verlaten om kunst te gaan studeren aan de Podoloni Volkmann Academie in Boedapest. Hij vond al snel geestverwanten in de Boheemse intellectuele gemeenschap van de hoofdstad en nam deel aan geanimeerde gesprekken over kunst, filosofie en politiek, met gelijkgestemde, creatieve, avant-gardistische kunstenaars en denkers. Een van hen was Sandor Bortnyik, die directeur was van de Muhely Academie, het centrum van de Bauhaus-beweging in Boedapest.

De Bauhaus-school was een Duitse artistieke beweging opgericht door de architect Walter Gropius in de jaren 1920. Het ethos van de beweging was dat alle artistieke disciplines, van schone kunsten tot ambachten, moesten streven naar een samenhangende esthetische eenheid, gebaseerd op de elementaire platonische geometrische vormen: de kubus, de rechthoek, het vierkant en de cirkel. Deze informele principes zouden later in zijn carrière een aanzienlijke invloed hebben op Vasarely's stijl.

In 1930 besloot Vasarely samen met zijn collega-kunststudent en toekomstige vrouw Claire Spinner naar Parijs te verhuizen om zijn carrière als schilder voort te zetten. Hun twee zonen, Andre en Jean Pierre (die later zelf een beroemde schilder werd, onder de naam Yvaral) werden geboren in Parijs, en Vasarely ging in de reclame-industrie aan het werk om zijn gezin te onderhouden. Hij was echter vastbesloten om zijn artistieke ambities na te streven en bracht avonden en weekenden onvermoeibaar door met het perfectioneren van zijn eigen stijl.

In 1939 ontmoette Vasarely de galeriehouder Denise Rene, die een van zijn belangrijkste medewerkers zou worden. Toen ze in 1944 de Denise Rene Gallery in Parijs opende, net toen de stad werd bevrijd van de Duitse bezetting, vroeg ze Vasarely om haar eerste tentoonstelling te ontwerpen. De show was een doorslaand succes en Vasarely was vrij om zich uitsluitend te wijden aan het nastreven van zijn kunst. Hij begon grote belangstelling te krijgen voor het werk van de schilders van de Geometrische Abstractie School, zoals Piet Mondriaan, Augustin Herbin en Kazimir Malevich.

Hoewel hij voelde dat hij zijn eigen stem nog niet helemaal had gevonden, bestudeerde hij nauwgezet de werken van de geometrische abstractie en raakte hij bedreven in technieken van optische effecten, door het gebruik van gecontroleerde kleurcomposities en permutaties van polychromatische oppervlakken en vormen.


Vasarely's werk onderging rond 1947 een grote transformatie. Naar eigen zeggen begon hij het gevoel te krijgen dat hij de geometrische patronen die nauw verbonden zijn aan de natuur kon herkennen, en maakte hij een grondige verschuiving van representatieve symbolische schilderijen naar werken op basis van strikt geometrische strukturen. Vasarely had in feite zijn eigen stem gevonden met deze duidelijke, abstracte, zeer gestileerde beelden.

Beginnend met zijn serie "Homage To Malevich, " geschilderd van 1952 tot 1958, hanteerde Vasarely een systematische benadering voor het construeren van levendige zwart-wit kinetische afbeeldingen. Latere experimentele ontwikkelingen in die richting brachten Vasarely er grafisch toe om de visuele trucs en illusies te produceren, die we nu gewoonlijk op-art noemen, zoals in optische kunst. In klassieke stukken als "Vega " (1957) en "Cassiopee II " (1958) wordt ons diagonale velden, afgewisseld met horizontale en verticale ruimtelijke diepte gepresenteerd. De schilderijen vergroten en breken op verschillende schalen, en drukken zo de versterkende oneindige aard van het universum uit.

Over het algemeen is het werk van Vasarely een reactie op de hedendaagse moderne technologie. De meeste van zijn ideeën komen voort uit zijn grote interesse in abstracte wiskundige vermoedens en wetenschappelijke hypothesen; hij vond altijd dat zijn kunst visueel in overeenstemming was met de theoretische natuurkunde, waarin hij op dynamische wijze de concepten ruimte en tijd, materie en energie verkent. In dit opzicht heeft Vasarely vanaf het begin ongetwijfeld ook een grote invloed gehad op de Kinetic Art-beweging. Met zijn vitale composities die oscilleren van monochromatische fusies tot prachtige draaikolken van kleur, legde Vasarely de definitieve fundatie voor de Op- en Kinetic Art-bewegingen, samen met de beroemde alumni Bridget Riley en Yaacov Agam.