Licht als Sculpturaal Medium
Door Nana Japaridze
Door de kunstgeschiedenis heen heeft licht een essentiële rol gespeeld in het vormgeven van visuele ervaringen. Van de dramatische licht-donkercontrasten uit de renaissance tot de lichtdoorstroomde landschappen van de impressionisten — kunstenaars hebben altijd geprobeerd licht te verbeelden en te beheersen. Pas met de komst van elektrische verlichting aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw, werd licht zélf een volwaardig medium. Dit betekende de geboorte van een nieuw genre: lichtkunst.
De Ontwikkeling van Licht als Kunstmedium
![Moholy-Nagy, L. (1929-30). Light Prop for an Electric Stage (Light-Space Modulator) replica. [Metal, plastics, glass, paint, and wood, with electric motor] Santa Barbara: Museum of Art](https://media.composition.gallery/journalpic/licht-als-sculpturaal-medium-composition-gallery-125-1743179666-50168_600x337.jpg "Moholy-Nagy, L. (1929-30). Light Prop for an Electric Stage (Light-Space Modulator) replica. [Metal, plastics, glass, paint, and wood, with electric motor] Santa Barbara: Museum of Art")
Het gebruik van kunstmatig licht in kunst betekende een radicale breuk met traditionele beeldhouwtechnieken. Een van de eerste pioniers op dit gebied was László Moholy-Nagy, verbonden aan de Bauhaus-beweging. Zijn werk Light-Space Modulator (1922–1930) is een iconisch voorbeeld waarin kinetische objecten en geprojecteerd licht samensmelten. Het resultaat is een continu veranderend schouwspel van vormen, schaduwen en reflecties.
In de jaren ’60 en ’70 ontstond de Light and Space-beweging, met name in Zuid-Californië. Kunstenaars als James Turrell en Robert Irwin onderzochten waarneming als fenomeen. Ze creëerden meeslepende installaties waarin licht werd gemanipuleerd om de ruimtelijke beleving van de kijker te beïnvloeden. Hun werk benadrukte de vergankelijke aard van licht en de centrale rol van de toeschouwer.
Hedendaagse Verkenningen in Lichtkunst
Gebaseerd op deze vroege experimenten, blijven hedendaagse kunstenaars het potentieel van licht als sculpturaal medium verkennen en uitbreiden. Hun werken verlichten niet alleen ruimtes, maar betrekken de kijker in een zintuiglijke ervaring die uitnodigt tot reflectie over vorm, ruimte en waarneming.
Joseph Kosuth’s werk Wittgenstein’s Colour (1989) maakt gebruik van felrode neonbuizen die het woord “(Red)” tonen. Hiermee daagt hij de toeschouwer uit na te denken over de relatie tussen taal en waarneming, in de geest van de filosoof Wittgenstein.
Horacio García Rossi’s Boîte à lumières (2012) bevat een gemotoriseerd systeem dat gekleurde lichten projecteert binnen een doos, wat een dynamisch spel van licht en schaduw oplevert. Als medeoprichter van het Groupe de Recherche d’Art Visuel (GRAV) was García Rossi gefascineerd door de kinetische mogelijkheden van licht.
Miguel Chevalier’s Mini Voxels Light Red (2015) verbindt digitale technologie met fysieke sculptuur. Een kubusstructuur vol LED-animaties straalt levendige rode en roze tinten uit. Chevalier geldt als een pionier op het gebied van digitale en virtuele kunst, waarin hij vaak de grens tussen natuur en technologie onderzoekt.
Geneviève Claisse’s Linear Sculpture (1982) belichaamt een minimalistische benadering. Deze neonsculptuur, bestaande uit één doorlopende lichtlijn op een zwarte plexiglazen basis, legt de nadruk op eenvoud en geometrische zuiverheid.
Een ander voorbeeld waarin kunst en functionaliteit samensmelten is Keith Haring’s Table Lamp (1988), ontworpen in samenwerking met Toshiyuki Kita. De lamp toont Haring’s iconische dansende figuur, achter glas geprint en op een stenen voet geplaatst. Dit werk toont zijn streven om kunst toegankelijk te maken en zijn visuele taal — geworteld in straatcultuur en activisme — te integreren in alledaagse objecten.
Jenny Holzer’s Olympian Sign (1986) maakt gebruik van LED-technologie om teksten uit haar series Truisms, The Living Series en The Survival Series weer te geven. Woorden als “BIOLOGICAL”, “HUMANISM” en “LOVING ANIMALS” verschijnen in felrood rollend over het scherm. Holzer transformeert hiermee openbare ruimtes tot reflectieve omgevingen waar sociaal-maatschappelijke thema’s worden bevraagd.
In Dancing Figure 2 (2023) toont Julian Opie een dansende figuur als doorlopende computergestuurde animatie op een LED-scherm, omlijst door een walnoothouten frame. De eenvoud en het ritme van de animatie maken het werk tegelijk klassiek en hedendaags, een kenmerk van Opie’s stijl waarin digitale media en portretkunst samenkomen.
Iván Navarro’s There is Hole in the Spectacle (2006) transformeert een aluminium deur met transparante lampjes en spiegels tot een optische illusie van eindeloze diepte. Met dit werk onderzoekt Navarro de relatie tussen macht, ruimte en perceptie — en hoe licht kan worden ingezet als kritisch, architectonisch element.
De Betekenis van Lichtkunst
Lichtkunst bevindt zich op het snijvlak van technologie, waarneming en omgeving. Door licht zowel als medium én boodschap in te zetten, kunnen kunstenaars ruimtes transformeren, emoties oproepen en complexe ideeën communiceren op manieren die met traditionele materialen moeilijk te bereiken zijn. De vluchtige, immateriële aard van licht daagt de grenzen van sculpturale vormgeving uit en nodigt de kijker uit om actief deel te nemen aan het kunstwerk.
Bovendien is lichtkunst de laatste decennia steeds zichtbaarder geworden buiten de muren van musea. Grote festivals en installaties in de openbare ruimte, zoals Vivid Sydney en het Amsterdam Light Festival, maken deze kunstvorm toegankelijk voor een breed publiek. Ze toveren stadslandschappen om in betoverende visuele spektakels en benadrukken de verbindende kracht van licht in de publieke ruimte.
Tot Slot
De ontwikkeling van licht als beeldhouwkundig medium weerspiegelt een bredere trend in de hedendaagse kunst: een verschuiving naar zintuiglijke, tijdelijke en interactieve ervaringen. Lichtkunst blijft grenzen verleggen — niet alleen technisch, maar ook inhoudelijk — en nodigt ons uit de wereld letterlijk en figuurlijk in een ander licht te zien.
Door Nana Japaridze
Door de kunstgeschiedenis heen heeft licht een essentiële rol gespeeld in het vormgeven van visuele ervaringen. Van de dramatische licht-donkercontrasten uit de renaissance tot de lichtdoorstroomde landschappen van de impressionisten — kunstenaars hebben altijd geprobeerd licht te verbeelden en te beheersen. Pas met de komst van elektrische verlichting aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw, werd licht zélf een volwaardig medium. Dit betekende de geboorte van een nieuw genre: lichtkunst.
De Ontwikkeling van Licht als Kunstmedium
Het gebruik van kunstmatig licht in kunst betekende een radicale breuk met traditionele beeldhouwtechnieken. Een van de eerste pioniers op dit gebied was László Moholy-Nagy, verbonden aan de Bauhaus-beweging. Zijn werk Light-Space Modulator (1922–1930) is een iconisch voorbeeld waarin kinetische objecten en geprojecteerd licht samensmelten. Het resultaat is een continu veranderend schouwspel van vormen, schaduwen en reflecties.
In de jaren ’60 en ’70 ontstond de Light and Space-beweging, met name in Zuid-Californië. Kunstenaars als James Turrell en Robert Irwin onderzochten waarneming als fenomeen. Ze creëerden meeslepende installaties waarin licht werd gemanipuleerd om de ruimtelijke beleving van de kijker te beïnvloeden. Hun werk benadrukte de vergankelijke aard van licht en de centrale rol van de toeschouwer.
Hedendaagse Verkenningen in Lichtkunst
Gebaseerd op deze vroege experimenten, blijven hedendaagse kunstenaars het potentieel van licht als sculpturaal medium verkennen en uitbreiden. Hun werken verlichten niet alleen ruimtes, maar betrekken de kijker in een zintuiglijke ervaring die uitnodigt tot reflectie over vorm, ruimte en waarneming.
Joseph Kosuth’s werk Wittgenstein’s Colour (1989) maakt gebruik van felrode neonbuizen die het woord “(Red)” tonen. Hiermee daagt hij de toeschouwer uit na te denken over de relatie tussen taal en waarneming, in de geest van de filosoof Wittgenstein.
Horacio García Rossi’s Boîte à lumières (2012) bevat een gemotoriseerd systeem dat gekleurde lichten projecteert binnen een doos, wat een dynamisch spel van licht en schaduw oplevert. Als medeoprichter van het Groupe de Recherche d’Art Visuel (GRAV) was García Rossi gefascineerd door de kinetische mogelijkheden van licht.
Miguel Chevalier’s Mini Voxels Light Red (2015) verbindt digitale technologie met fysieke sculptuur. Een kubusstructuur vol LED-animaties straalt levendige rode en roze tinten uit. Chevalier geldt als een pionier op het gebied van digitale en virtuele kunst, waarin hij vaak de grens tussen natuur en technologie onderzoekt.
Geneviève Claisse’s Linear Sculpture (1982) belichaamt een minimalistische benadering. Deze neonsculptuur, bestaande uit één doorlopende lichtlijn op een zwarte plexiglazen basis, legt de nadruk op eenvoud en geometrische zuiverheid.
Een ander voorbeeld waarin kunst en functionaliteit samensmelten is Keith Haring’s Table Lamp (1988), ontworpen in samenwerking met Toshiyuki Kita. De lamp toont Haring’s iconische dansende figuur, achter glas geprint en op een stenen voet geplaatst. Dit werk toont zijn streven om kunst toegankelijk te maken en zijn visuele taal — geworteld in straatcultuur en activisme — te integreren in alledaagse objecten.
Jenny Holzer’s Olympian Sign (1986) maakt gebruik van LED-technologie om teksten uit haar series Truisms, The Living Series en The Survival Series weer te geven. Woorden als “BIOLOGICAL”, “HUMANISM” en “LOVING ANIMALS” verschijnen in felrood rollend over het scherm. Holzer transformeert hiermee openbare ruimtes tot reflectieve omgevingen waar sociaal-maatschappelijke thema’s worden bevraagd.
In Dancing Figure 2 (2023) toont Julian Opie een dansende figuur als doorlopende computergestuurde animatie op een LED-scherm, omlijst door een walnoothouten frame. De eenvoud en het ritme van de animatie maken het werk tegelijk klassiek en hedendaags, een kenmerk van Opie’s stijl waarin digitale media en portretkunst samenkomen.
Iván Navarro’s There is Hole in the Spectacle (2006) transformeert een aluminium deur met transparante lampjes en spiegels tot een optische illusie van eindeloze diepte. Met dit werk onderzoekt Navarro de relatie tussen macht, ruimte en perceptie — en hoe licht kan worden ingezet als kritisch, architectonisch element.
De Betekenis van Lichtkunst
Lichtkunst bevindt zich op het snijvlak van technologie, waarneming en omgeving. Door licht zowel als medium én boodschap in te zetten, kunnen kunstenaars ruimtes transformeren, emoties oproepen en complexe ideeën communiceren op manieren die met traditionele materialen moeilijk te bereiken zijn. De vluchtige, immateriële aard van licht daagt de grenzen van sculpturale vormgeving uit en nodigt de kijker uit om actief deel te nemen aan het kunstwerk.
Bovendien is lichtkunst de laatste decennia steeds zichtbaarder geworden buiten de muren van musea. Grote festivals en installaties in de openbare ruimte, zoals Vivid Sydney en het Amsterdam Light Festival, maken deze kunstvorm toegankelijk voor een breed publiek. Ze toveren stadslandschappen om in betoverende visuele spektakels en benadrukken de verbindende kracht van licht in de publieke ruimte.
Tot Slot
De ontwikkeling van licht als beeldhouwkundig medium weerspiegelt een bredere trend in de hedendaagse kunst: een verschuiving naar zintuiglijke, tijdelijke en interactieve ervaringen. Lichtkunst blijft grenzen verleggen — niet alleen technisch, maar ook inhoudelijk — en nodigt ons uit de wereld letterlijk en figuurlijk in een ander licht te zien.
Aanverwante artikels
Populair, Kunstenaars, Kunstbewegingen - February 29, 2024
De 10 meest invloedrijke straatkunstenaars ter wereld: Stedelijke Doeken
Ontdek de meest invloedrijke straatkunstenaars die steden transformeerden. Lees over hun iconische werken en blijvende impact op moderne kunst. Lees Meer
Gerelateerde Werken
Goor U Geselecteerd
Keith Haring
Apocalypse 3, 1988
Editie / Print
Zeefdruk
EUR 12,250
Keith Haring
Apocalypse 1, 1988
Editie / Print
Gemengde techniek.
EUR 12,250
Julian Opie
Imagine You Are Driving (fast)/Olivier W/helmet, 2002
Editie / Print
Lambda print
USD 8,000